خواص بینظیر گیاه آویشن
آویشن یا پونه کوهی، گیاهی آشناست که بسیاری از مردم جهان از آن در آشپزی استفاده میکنند. این گیاه که از گیاهان پر مصرف در سرتاسر جهان است، اغلب در سبک آشپزی مدیترانهای و مکزیکی کاربرد دارد و یکی از اجزای تشکیل دهنده پودر چیلی به شمار میرود. مصرف آویشن به صورت خشک یا پودر شده بسیار رایج است، اما برگهای تازه آن نیز در برخی غذاها استفاده میشود. شما میتوانید این سبزی خوش عطر را به صورت پودر آویشن یا برگهای تازه در طول سال تهیه و استفاده کنید. آویشن به صورت گیاه تازه، خشک و روغن آویشن در دسترس است.
آویشن چیست؟
آویشن یا پونه کوهی گیاهیست از خانواده نعنا؛ این گیاه دارای برگهای کوچک است و عطر و بویی تند و طعمی قوی و فلفلی دارد که به انواع غذاها مزهای دلچسب میبخشد. آویشن دارای گلهای صورتی یا بنفش است که قابل خوردن نیز هستند. آویشن فاقد گلوتن است و از این جهت برای رژیمهای گیاهخواران و سرخپوشان نیز مناسب است.
انواع آویشن
آویشن خانوادهی گستردهای دارد و انواع گوناگونی از این گیاه معطر در کشورهای مختلف جهان به صورت طبیعی میروید یا به شکل دستی کشت میشود. از گونههای مختلف این گیاه میتوان به آویشن شیرازی پرگل، آویشن آزوربه، ثومون، آویشن زیرهای، آویشن کرکی، آویشن مورودر، آویشن اوراسیایی، آویشن خزنده، آویشن لیمویی، سوسنبر، آویشن یونانی، آویشن اسپانیایی و آویشن مکزیکی اشاره کرد.
آویشن یا اورگانو در زبان یونانی به معنای لذت بسیار است. این گیاه به صورت خودرو در دامنه کوههای یونان و کشورهای حاشیه دریای مدیترانه میروید و سالهاست که اهالی این منطقه از آن به عنوان درمانی برای برخی بیماریها استفاده میکنند. آویشن مکزیکی که قویترین طعم و عطر را دارد در واقع از گونهی گیاهی دیگریست و با نام مرزنجوش مکزیکی یا مریمگلی مکزیکی نیز شناخته میشود. نوع یونانی و اسپانیایی آویشن طعم و عطر ملایمتری دارد.
آویشن را به راحتی با خویشاوند نزدیکش، مرزنجوش، اشتباه میگیرند. در نواحی مدیترانه، آویشن به مرزنجوش وحشی نیز معروف است، اما این بدان معنا نیست که آویشن همان مرزنجوش باشد. نام گیاهشناسی مرزنجوش Origanum majorana است که از همان نژاد آویشن اما گونه دیگر آن است. طعم مرزنجوش نسبت به آویشن که کمی چوبی، گرم و معطر است، ملایمتر و شیرینتر بوده و رایحه آن به اندازه رایحه آویشن تند نیست. همچنین مرزنجوش برگهایی پرزدار و به رنگ سبز خاکستری دارد، در حالی که آویشن دارای برگهایی به رنگ سبز زیتونی است؛ اما به طور کلی ظاهر آنها یکسان است. آویشن تازه طعم و رایحهای قوی دارد. برای استفاده از گیاه تازه برگها را از ساقه بچینید و ساقه را دور بریزید. از آویشن تازه به طور معمول در تهیه سوپ استفاده میشود. شما میتوانید این گیاه را در گلدان یا در باغچهتان نیز بکارید، کاشت آن آسان است و به این ترتیب همیشه آویشن تازه خواهید داشت. استفاده از پودرآویشن یا آویشن خشک نسبت به شکل تازه آن رایجتر است. شاید شما هم استفاده از پودر آویشن را ترجیح بدهید چرا که آویشن خشک در غذا ناپدید میشود و تنها عطر و طعم بینظیرش را به جا میگذارد.
پخت و پز با آویشن
برخلاف برخی گیاهان، آویشن خشک را میتوان در اوایل مراحل پخت سسها و خورشها به غذا اضافه کرد چرا که طعم آویشن با پخته شدن از بین نمیرود. میتوانید آویشن خشک را با دست خرد کنید تا طعم و عطر بیشتری پیدا کند. اگر تمایل دارید که آویشن خشک را خودتان تهیه کنید بهتر است تنها از برگها استفاده کنید و ساقهها را جدا کرده دور بریزید. سیر، پیاز، آویشن، ریحان، جعفری و روغن زیتون مکملهای اصلی آشپزی در کنار ادویهجات هستند.آویشن تازه طعم قویتری خواهد داشت، بنابراین مراقب مقداری که به غذا اضافه میکنید، باشید. مقدار زیاد این ماده میتواند طعم غذا را تلخ و از تعادل خارج کند.
همان طور که گفته شد آویشن یک گیاه مدیترانهای است که دارای کاربردهای غذایی، دارویی و زینتی است. از گل، برگ و روغن آویشن برای درمان طیف وسیعی از بیماریها از جمله اسهال، درد معده، آرتروز و گلودرد استفاده شده است. تصور میشود که آویشن دارای خواص ضد باکتریایی، حشرهکش و احتمالاً ضد قارچ است. مردم در طول تاریخ از آویشن برای مومیایی کردن و محافظت در برابر مرگ سیاه استفاده میکردند.
خاصیت ضد باکتریایی
تیمول که در آویشن یافت میشود یکی از دسته ترکیبات طبیعی است که به عنوان بیوسید شناخته میشود. این ماده میتواند ارگانیسمهای مضر مانند باکتریهای عفونی را از بین ببرد. آویشن که در کنار سایر سموم بیوسید مانند کارواکرول استفاده میشود، دارای خواص ضد میکروبی قوی است. مطالعاتی که در سال 2010 صورت گرفت نشان میدهد که تیمول میتواند مقاومت باکتریایی را در برابر داروهای رایج، از جمله پنی سیلین کاهش دهد.
کنترل فشار خون بالا
محققان دانشگاه بلگراد صربستان دریافتهاند که عصاره رقیق شده به دست آمده از آویشن وحشی باعث کاهش فشار خون میشود.
عفونتهای باکتریایی منتقله از طریق غذا
روغن آویشن، حتی در غلظتهای پایین، به عنوان یک نگهدارنده طبیعی محصولات غذایی در برابر چندین باکتری متداول در مواد غذایی که باعث بیماری انسان میشوند، پتانسیل نشان میدهد.
مطالعات نشان میدهند که روغن آویشن در برابر سویههای مقاوم باکتریهای استافیلوکوک، انتروکوک، اشریشیا و سودوموناس موثر عمل کرده است.
انواع سرطان
بر اساس مطالعاتی که در دانشگاههای پرتغال و ترکیه انجام شده است محققان دریافتند که عصاره آویشن میتواند از افراد در برابر سرطان کولون (روده بزرگ) محافظت کند. همچنین آویشن وحشی بر فعالیت سرطان سینه و به طور خاص بر آپوپتوز یا مرگ سلولی و وقایع مربوط به ژن در سلولهای سرطانی پستان تاثیرگذار باشد. آنها دریافتند که آویشن وحشی باعث مرگ سلولهای سرطانی پستان میشود.
قارچها
قارچ Candida albicans (C. albicans) یکی از دلایل عمده عفونتهای دهان و واژن است، که با نام بیماری برفک شناخته میشود؛ روغن آویشن تخریب قارچ C. albicans در بدن انسان را به میزان قابل توجهی تقویت میکند. به علاوه عصاره آویشن برای درمان عفونتهای قارچی پای ورزشکاران نیز مفید است.
تثبیت روغنهای پخت و پز
آویشن میتواند به عنوان یک آنتیاکسیدان بسیار قوی در تثبیت کیفیت روغنهایی که مصرف خانگی دارند مانند روغن آفتابگردان مورد استفاده قرار بگیرد.
درمان مشکلات شایع پوستی
عصاره آویشن یکی از مواد تشکیل دهنده کرمهای پوستیست. از عصاره آویشن در درمان ضایعات پوستی مانند اگزما نیز استفاده میشود. دانشمندان دریافتهاند که عصاره آویشن میتواند بر برخی ناراحتیهای شایع پوستی از جمله آکنه نیز تاثیری مطلوب داشته باشد. اثر ضد باکتریایی آویشن به مراتب قویتر از غلظت استاندارد بنزوئیل پراکساید، ماده فعال در اکثر کرمها و شستشو دهندههای مخصوص پوستهای آکنهدار است. بنزوئیل پراکساید همچنین باعث احساس سوزش و تحریک پوست میشود؛ به نظر میرسد که تنتور آویشن ممکن است همان محلول شفابخش آکنه باشد که در عین حال اثرات ناخواسته کمتری را نیز ایجاد خواهد کرد. میتوانید از مخلوط روغن آویشن و آب به عنوان یک تونر پوستی طبیعی استفاده کنید. ماساژ روغن آویشن روی پوست سر میتواند سبب تحریک پوست، بهبود جریان خون و در نتیجه رشد و سلامت موها و جلوگیری از ریزش آنها شود. آویشن با خاصیت ضد باکتریایی خود قادر است پوست را پاکسازی کرده و شوره سر را درمان کند.
درمان مشکلات گوارش
چای و دمنوش آویشن میتواند در درمان مشکلات گوارشی مانند کاهش گاز و نفخ، درمان زخم معده و تقویت هضم موثر باشد.
درمان مشکلات تنفسی
دمنوش آویشن میتواند به عنوان یک درمان موثر برای مشکلات تنفسی مانند سرفه، برونشیت و همچنین گلو درد و سر درد مورد استفاده قرار بگیرد. آویشن سرشار از ویتامین K، آهن، کلسیم و منگنز است و به همین علت میتواند در رشد، تراکم و سلامت استخوانها نقشی مهم ایفا کند. این گیاه با دارا بودن خواص ضد التهابی از بروز بیماریهای قلبی و عروقی جلوگیری میکند و سبب تقویت قلب و بهبود عملکرد آن میشود. عصاره گیاه آویشن سرشار از پتاسیم است که میتواند در کنترل فشارخون و تنظیم ضربان قلب موثر واقع شود.
دمنوش آویشن در درمان دردهای عضلانی مربوط به قاعدگی و سایر اسپاسمهای عضلانی کاربرد دارد. به علاوه آویشن در بهبود بینایی، پیشگیری و درمان کمخونی، سلامت دهان و دندان، تقویت سیستم ایمنی بدن، افزایش میزان ادرار و دفع سموم و مواد مضر از بدن، بهبود کیفیت خواب و رفع خستگی مزمن نیز بسیار موثر است. در کتب طب سنتی آمده است که آویشن نفخ و گاز معده را از بین میبرد و سبب بهبود هضم غذا میشود؛ دمنوش و جوشانده این گیاه برای درمان اسهال مفید است. از چای آویشن میتوان به عنوان دهانشوی و برای برطرف کردن عفونت لثه و بیماریهای دهان و دندان استفاده کرد. آویشن ضد اسپاسم است و به رفع آسم و تنگی نفس کمک میکند. سرفه و سوء هاضمه، سیاه سرفه، برونشیت، عفونت ریه، عفونت گوش میانی، تهوع، سرماخوردگی و آنفلوآنزا را میتوان با نوشیدن روزانهی چای آویشن کنترل کرد.
مضرات آویشن
آویشن میتواند آلرژی ایجاد کند؛ همان طور که میدانید آویشن دارای ترکیبات تیمول و کارواکرول است و به همین علت ممکن است برخی افراد با مصرف این گیاه دچار تحریک غشاهای مخاطی و آلرژی شوند اگر شما هم چنین چیزی را تجربه کردهاید باید از مصرف آویشن خودداری کنید. این احتمال وجود دارد که اگر به ریحان، کرفس یا رزماری واکنش آلرژیک داشته باشید در مورد آویشن نیز این اتفاق بیافتد، پس لازم است که مواظب مصرف این ماده باشید.
در برخی منابع گفته شده است که مصرف چای آویشن سبب افزایش فشار خون میشود؛ با وجود این که تحقیقات کاملی در این زمینه صورت نگرفته است اما بهتر است درصورتی که دچار بیماری فشار خون هستید از مصرف آویشن به شکل گیاه، روغن معطر و همینطور چای و دمنوش اجتناب کنید.
همچنین در بعضی منابع اشاره شده است که مصرف مداوم آویشن میتواند بر تیروئید تاثیر منفی داشته باشد و سطح هورمون تیروئید را کم کند. ممکن است مصرف بیرویه آویشن به صورت دمنوش، برگهای تازه یا خشک شده و یا روغن با داروهای تیروئید تداخل ایجاد کند.
بهتر است در دوران بارداری نیز از مصرف آویشن خودداری کنید زیرا از آنجا که آویشن قاعده آور است احتمال میرود که خطر سقط جنین را افزایش دهد.
افرادی که داروهای فشار خون مصرف میکنند نیز باید از مصرف آویشن خودداری کنند. علاوه بر این مطالعات انجام شده در شرایط آزمایشگاهی نشان میدهند که آویشن میتواند در عملکرد گیرندهی پروژسترون و استروژن اختلال ایجاد کند. بنابراین اگر از داروهای ضد بارداری یا داروهای جایگزین هورمونی استفاده میکنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. استعمال موضعی روغن آویشن، به شکل تیمول، میتواند سبب جذب فلوروراسیل شود (دارویی که در روند درمان سرطان با شیمیدرمانی استفاده میشود).